Şirvanşahlar dövrünün unikal mədəniyyət abidəsi – Pir Hüseyn xanəgahı
Nailə Əliyeva

Məqalədə Azərbaycanın Hacıqabul bölgəsindəki Pirsaat çayı yaxınlığında
yerləşən Pir Hüseyn xanəgahından bəhs olunur. Abidənin mehrabı Nizami Gəncəvi
adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin ekspozisiyasında saxlanılır. Xanəgah
XI əsrdə yaşamış məşhur sufi şairi və alimi Məhəmməd Bakuvinin kiçik qardaşı Pir
Hüseyn Rəvaninin (Şirvani) qəbri yaxınlığında inşa edilmişdir. Şirvan bölgəsini
müsəlman və Qərb ölkələri ilə birləşdirən karvan yolu üzərində inşa edilmiş xanəgah
asketik həyat tərzi sürən sufilər üçün əmin bir məkana çevrilmiş və əsasən mərasim
və ayinləri icra etmək üçün istifadə olunmuşdur. XI-XV əsrlər məqbərəsi hacılar
üçün məşhur bir yer idi və kompleksin sahəsi və bəzəkləri genişləndirilmişdir. Abidə
ilk dəfə 1858-ci ildə rus alimi İvan Bartolomey tərəfindən öyrənilmiş, sonralar
B.Dorn (1861), R. Xaki (1923), V. Sısoyev (1923), Krachkovskaya, L. Bretanskiy,
M.Nemət kimi alimlər abidənin tarixi və bədii əhəmiyyətini təhlil edən tədqiqat
əsərləri yazmışlar. Bəzəkli dekorativ kaşılar abidənin ən qiymətli elementləri hesab
olunur. XIX əsrdən bədii kaşıların əksər hissəsi oğurlanaraq dünyanın məşhur
muzeylərinə və şəxsi kolleksiyalara aparılmışdır. 1940-cı ildə mehrab və dekorativ
kaşıların bir hissəsi mühafizəsi və öyrənilməsini təmin etmək məqsədilə muzeyə
gətirilmişdir. Bu gün Nizami muzeyinin ekspozisiyası Pir Hüseyn xanəgahının
mehrab və kaşılarının kompleks şəkildə sərgiləndiyi və öyrənilməsini təmin edən
unikal bir məkandır.

Açar sözlər: Pir Hüseyn xanəgahı, Nizami muzeyi, İslam mədəniyyəti, Şirvanşahlar dövründə mədəniyyət